قابلیت های محیط زیست شهرستان نهبندان

اداره حفاظت محیط زیست شهرستان نهبندان به منظور حفظ ذخيره گاه هاي زيستي ژنتيكي و حمايت از گونه هاي گياهي و جانوري و ژن هاي بومي منطقه و براي انجام امور تحقيقاتي و بهره وري معقول و حفظ نسل گونه هاي مختلف و جلوگيري از تعرض انسان ها مناطقي را با توجه به شرايط خاص منطقه منجمله وجود گونه هاي نادر و با ارزش و كمياب گياهي و جانوري تحت پوشش قرارداده  و از آنها حفاظت و حراست مي نمايد.

مناطق مذکور به همراه سایر قابلیت های زیست محیطی به شرح ذیل تقدیم می گردد.

الف) پناهگاه حیات وحش تالاب کجی نمکزار

کجي نمکزار واقع در شمال شرقي شهرستان نهبندان به استناد بند «و» ماده 6 قانون حفاظت و بهسازي محيط زيست از تاريخ 15/11/86 به مدت 5 سال به‌ عنوان منطقه شكار ممنوع اعلام گرديد. منطقه مذكور بر اساس آگهي رسمي مصوبه شماره 312 شوراي‌عالي حفاظت محيط زيست به ‌عنوان پناهگاه حيات وحش كجي نمكزار معرفي گرديد. مساحت منطقه 22765 هكتار و بين 59 درجه و 50 دقيقه طول غربي تا 60 درجه طول شرقي و بين 31 درجه 54 دقيقه عرض جنوبي تا 32 درجه و 10 دقيقه عرض شمالي واقع گرديده است.

وجود پناهگاه حیات وحش تالاب کجی نمکزار که با توجه به آبگیری آن از اوایل پاییز تا اواخر بهار، موقعیت مناسب آن در حاشیه جاده ارتباطی بیرجند - زاهدان، وجود گونه های نادر مانند زاغ بور، هوبره و پرندگان شکاری، حضور هر ساله پرندگان مهاجر آبزی و برگزاری جشنواره ها و تورهای علمی، تفریحی در آن، به عنوان یکی از مناطق زیبا و با قابلیت استان، از حیث زیست محیطی و گردشگری طبیعی می باشد.

پوشش گياهي: از گياهان غالب در منطقه در حال حاضر در مناطق دشتي قيچ، گز و تاغ مي باشد که از پوشش نسبتاً خوبي برخوردار مي باشد و در حاشيه تالاب بوته هاي گز، آتريپلکس، قليا و ني به چشم مي خورد. همچنين از ديگر گياهان منطقه مي توان به موارد ذيل اشاره کرد: درمنه، خارشتر، چرخه، کما، اشنان، هندوانه ابوجهل، سئودا و اسپند. نيزارها نيز سطح قابل توجهي از سطح منطقه را به خود اختصاص داده اند. به طور کلي چون منطقه در ناحيه خشک و نيمه خشک قرار گرفته است و از طرفي خشکسالي هاي چند ساله اخير بر منطقه حکم فرماست، پوشش گياهي آن فقير مي باشد. همچنين چراي بي رويه و بهره برداري بدون در نظر گرفتن ظرفيت مراتع بيش از پيش باعث تخريب مراتع موجود گرديده است.

منطقه تالاب کجي نمکزار نهبندان نيز همانطور که از نامش پيداست همانند ساير تالاب­هاي کشور پرندگان متنوعي را در خود جاي داده است و هر ساله خصوصاً در فصل مهاجرت پرندگان آبزي و کنار آبزي، گونه­هاي مختلفي از قبيل کشیم بزرگ، آبچيليك پاسبز، آبچيليك پاسرخ، حواصيل خاكستري، حواصيل سفيد، غاز خاکستری، فلامینگو، خوتكا و اردك سرسبز در آن به چشم مي­خورند. از دیگر حیات وحش منطقه شامل عقاب طلايي، دال، پيغوي کوچک، بوتیمار کوچک، جغد کوچک، بلدرچين معمولي،کبوتر، زاغ بور، زاغ نوک قرمز، زاغي، گنجشک درختي، دم جنبانک ابلق، چکاوک کاکلي، چکاوک پنجه کوتاه، پرستو، هدهد، سبزه قبا، کفتار، هوبره، کوکر شکم سياه، دودک، سليم طوقی، مار پلنگی، مار جعفری، لاک پشت مهميزدار، بزمچه بيابانی خاکستری، قوچ ومیش، آهو، گرگ، روباه، تشی، خرگوش، خارپشت و .... می توان نام برد.

 

 ب) منطقه پیشنهادی استند

یکی از زیستگاه های حیات وحش شهرستان با تنوع زیستی بالا از قبیل کل و بز، قوچ و میش، جبیر، گربه سانان و ... به گونه ای که قابلیت ارتقاء به عنوان منطقه تحت مدیریت سازمان محیط زیست را دارد. وجود جنگل های بنه ضمن اینکه باعث ایجاد چشمه اندازهای زیبا در این منطقه شده است، از نظر تغذیه حیات وحش منطقه در خشکسالی ها نیز اهمیت زیادی دارد.

پوشش گیاهی: در ارتفاعات منطقه به جز آخرین رشته کوه واقع در جنوب شرقی آن درخت بنه Pistacia barbantica، hohnackeriana، وجود دارد که در بسیاری نقاط پوشش جنگلی مناسب و بسیار زیبا و کهنسال از این درخت مقاوم مشاهده و به همراه بوته زارهای قیچ و درمنه پوشش غالب قسمتهای کوهستانی را تشکیل داده است. بعلاوه درختان بادامشک Amygdalus scoparia ، گز Tamarix serotina و انجیر وحشی از سایر گونه هایی است که در سطح ارتفاعات منطقه وجود دارد. در داخل ارتفاعات پوشش بوته ای از انواع درمنه Artemisia herbalba، درمنه کوهی،Artemisia aucneri درمنه دشتیArtemisia sieberi، قیچ، کاروانکش Atraphoxis spinosa، گون Astragalus squarosus، کلاه میر حسن Acantholimon collre، بادام خاردار Amygdalus ، مخلصه Scrophularia deserti جارو و غیره به انضمام گیاهان علفی یکساله و چند ساله وجود دارد که در برخی نقاط از جمله قسمتهای جنوب غربی پوشش ممتد و پیوسته ای از این گیاهان را شاهدیم. تقریبا همین ترکیب پوشش گیاهی بوته ای و علفی در دشتهای منطقه وجود دارد . جنگلهای تاغ نیز در قسمتهایی از نواحی دشتی منطقه (شرق و غرب و شمال ) و درختچه های اسکنبیل در دشت شمالی و به ندرت پراکنده در سایر نقاط گسترش یافته است. گیاهان دارویی ، معطر  و خوراکی مانند بومادران Achillea eriophora ، زیره سیاه، کاکوتی، ملنگو،کلپوره، آنغوزه، کما و ... نیز از دیگر جوامع گیاهی منطقه پیشنهادی حفاظت شده استند می باشد.

گونه های جانوری متنوع در منطقه زیست می کنند، زیرا ارتفاعات، ورزش باد و اشکال زمین شناختی بر میزان پراکنش و زیستگاه های گونه تاثیر گذاشته است.

از جمله پستانداران می توان گرگ canis lupus، شغال canis aureus، روباه vulpes vulpes، روباه شنی vulpes rueppellii ، قوچ وحشی Ovis orientalis ، کل و بزcapra aegagrus، آهو ، خرگوش lepus europaeus، خارپشت ایرانی Paraechinus hypomelas ، موش بزرگ Nesokia indica، موش خانگی Mus musculus، خفاش بال سفید Pipistrellus kuhlii،کفتار Hyeana hyaena،گربه وحشیFelissilvestris.تشیHystrix indica... را نام برد.

از پرندگان می توان پرندگان شکاری، عقاب طلاییAquila chrysaetos، جغد کوچکAthene noctua، هوبرهChlamydotis undulate ،   گنجشک خانگی Passerdomesticus، سهره معمولی Carduelis Carduelis ، دم جنبانک Motacilla alba ، باقرقره شکم سفیدPteroclesalchata ،     یاکریمStreptopelia dacaoto ، کبوتر چاهی Columba livia،    قمری معمولی Streptopelia turtur، شاه بوف Bubo bubo، چکاوک کاکلی Galerida cristata، چکاوک سردم سیاه Ammonone scincturas، کبک Alectoris chukar،      تیهو Ammoperdix griseogularis، کرکس Gyps fulvus،   کوکر شکم سیاهPterocles orientalis ، سارگپه پا بلند Buteo rufinus،  قرقی Accipiter nisus، شاهین Falco peregrinus، زاغ بور Podoces pleskei، گنجشک خاکی Petronia brachydactyla، سبز قباCoracias garrulous  ، کلاغ و ... می توان نام برد.

از گونه خزندگان می توان بزمچه بیابانی Varanus griseus، انواع مارمولک(سوسمار دونده ایرانی Eremias persica، سوسمار دم دراز ایرانی Mesalina brevirostrris، انواع آگاما(آگامای سرزرد Laudakia nupta fusca، آگامای صخره ای سیاه Laudakia melanura، آگامای دم تیغی ایرانیUromastyx asmussi ، انواع مار(پلنکیColuber ravergieri، مار شتری، مارجعفریEchis carinatus، تیرماربیابانی Telescopus rhinopuma،   قیطانیColuber     ventrimaculatus ، مار دشتی Coluber ventrimaculatus، مار خالدارColuber karelini ، مار شاخدار و ... )را نام برد.

 

 پ) کلوت های نهبندان (تپه های مینیاتوری)

این منطقه در جنوب خراسان جنوبی و در غرب نهبندان در حاشیه محور نهبندان به کرمان و در فاصله شش کیلومتری شهر نهبندان واقع شده و با ارتفاع یک‌هزار و 86 متر از سطح دریا قرار دارد. این پدیده طبیعی موجود در نهبندان جزء معدود کلوت‌های ایران است که دارای پوشش گیاهی و گونه‌های جانوری است. این ارتفاعات زیبا از نوع رسوبی هستند و به علت فرسایش سریع در برابر باد و باران به شکل دندانه دندانه و پر از لبه ها و چاک های مکرر در آمده اند که از آنها با عنوان "کوه های مریخی" نیز یاد می کنند.

تنوع رنگ ها در این ارتفاعات، مناظری رویایی و تخیلی را در ذهن بیننده پدید می آورد و باعث شده تا این جاده به یکی از زیباترین مناطق ایران تبدیل شود. کلوت ها نه تنها در ايران بلکه در تمام دنيا از شگفت انگيزترين، زيباترين و با شکوه ترين مناطق ديدني و طبيعي به شمار می رود.

ت) آبشار گنده گاو

این آبشار در شهرستان نهبندان، بخش شوسف، منطقه چاهدراز قرار گرفته و دارای طبیعت بسیار زیبا و دیدنی است. نامگذاری آن به گنده گاو به این دلیل است که در زمان های قدیم مردم این منطقه گله های گاو خود را برای چرا به این منطقه می فرستادند و این گاو ها به علت بیماری ناشی از مصرف آب آبشار تلف می شدند. در اثر فساد لاشه ها بوی متعفنی منطقه را فرا میگرفته از این روی نام گنده گاو به آن داده شده است. همچنین دلیل نامگذاری به گنده آب وجود گوگرد فراوان در آب است که علاوه بر بوی بد دارای مزه بسیار تلخی نیز هست و در صورت شرب باعث ایجاد مسمویت خواهد شد.

 ث) سد شوسف ، سد چهار فرسخ ، سد طالبی و چند آبگیر دیگر

که در پاییز و زمستان محل امنی برای پرندگان مهاجر از قبیل فلامینگو ، اردک سرسبز، کشیم گردن سیاه، حواصیل خاکستری، سلیم طوقی و غیره می باشند.

 ج) جنگل های بنه واقع در تگ احمدشاهی

تگ احمد شاهی را می‌توان یکی از جاذبه‌های طبیعی و دیدنی این شهرستان عنوان کرد.منطقه تگ احمد شاهی همانگونه که از اسم آن مشخص می‌شود دشت وسیعی است که بین ارتفاعات مجاور خود محصور شده و به صورت درهای آبرفتی و حاصلخیز هویدا شده و به محل مناسبی برای رشد و نمو بنه و گون تبدیل شده است.

 چ) جریان دائمی رود خانه های  شور

رود شور نهبندان واقع در جنوب شهر نهبندان یکی از جاذبه‌های زیبای شهرستان است که در همه فصول مورد بازدید طبیعت دوستان قرار می گیرد. همچنین رود شور قله ریگ و رود بندان که در چهار فصل سال دارای آب جاری هستند.

 ح) ریگ یلان

ریگزار یلان در نزدیکی روستای حیدر آباد نهبندان به عنوان گرم ترین نقطه کره زمین بنا به تشخیص حسگرهای ماهواره های ناسا در چندین سال متوالی شناخته شده و دارای بلندترین کوه های شنی جهان می باشد. نیوز تراولز پدیا سایت معتبر جهانی گردشگری این بیابان بی نظیر را به عنوان یکی از 12 نقطه گردشگری هیجانی و ماجراجویانه دنیا اعلام نمود و سفر به این کویر را برابر سفر به فضا دانست. با وجود اين گرماي طاقت فرسا ديگر نبايد چشمت به موجود زنده اي بيفتد اما کوير لوت رکورددار برخورداري از بسياري از جاذبه هاي گردشگري طبيعي بياباني در جهان است و تا کنون 42 گونه جانوري در اين منطقه کشف شده است. گرما چنان است که لاشه حيوانات تجزيه نمي شود، قدرت تبخير آب به گونه  اي است که پيش از تجزيه شدن، لاشه توسط باکتري ها خشک مي شود. وجود 42 گونه جانوري اين گمانه زني را که بياباني عاري از زندگي است براي هميشه منتفي کرده است. شگفتی دیگر این منطقه جریان رود شور است که هنوز هم با وجود خشکسالی های اخیر به جریان مداوم و زنده اش در دل کویر ادامه می دهد.