ردیف

شهرستان

نام

بیوگرافی کامل

تصویر با فرمت jpg

1

شهرستان قاینات، روستاي گازار-

محمدابراهيم آيتي

محمدابراهيم آيتي در سال(1333 هـ .ق/ 1293 هـ .ش) چشم به جهان گشود و تحت تأثير افاضات روحاني خانواده­اش پرورش يافت. پس از فراگيري قرآن مجيد و مطالعه كتاب­هاي مذهبي و اخلاقي و برخي متون عربي در گازار، براي ادامه تحصيل به مشهد مقدس مشرف شد و در مدرسه باقريه سكني گزيد و از محضر اساتيدي چون شيخ هاشم قزويني و شيخ مجتبي قزويني و آيت اللـه سبزواري و اديب نيشابوري و برخي اساتيد ديگر فيض­ياب و نیز با درس خارج فقه و معارف ميرزا مهدي اصفهاني آشنا شد و با شوق فراوان از درس او بهره مند گرديد. آشنايي وي با متون عالي فلسفه­ی قديم از قبيل شرح اشارات شفاي بوعلي و اسفار در خارج از محيط طلبگي صورت گرفت. آيتي پس از پايان تحصيلات حوزوي، ضمن تداوم مطالعات و تحقيقات علمي، به دريافت درجه دكتري از دانشكده الهيات دانشگاه تهران نائل آمد و به پيشنهاد دانشكده الهيات به تدريس در آنجا پرداخت.

آثار و تأليفات: 1ـ ترجمه­یتاريخ يعقوبي (ج1و2)؛2ـ ترجمه­ی البلدان يعقوبي؛3ـ تصحيح تفسير شريف لاهيجي؛4ـ اندلس يا تاريخ حكومت مسلمين در اروپا؛ اين كتاب تاريخ حوادث مهم هشت قرن حكومت مسلمين در اروپا مي­باشد. اهميت موضوع و اعتبار مؤلف كه دانشمندان قول او را به عنوان مورخي بزرگ حجت مي­دانند... اين كتاب را از هر حيث شايسته­ي توجهي خاص مي­نمايد؛5ـ افكار جاويد محمد(ص) (ترجمه از انگليسي به فارسي و برنده­ي جايزه بهترين ترجمه سال)؛6ـ جهان در قرن بيستم (ترجمه از انگليسي)؛7ـ سرمايه سخن (ج1و2)؛8ـ "فهرست ابواب و فصول اسفار" مندرج در يادنامه ملاصدرا؛9ـ مقولات عشر (رساله دكتري)؛10ـ گفتار ماه (ج1-3) كه چندين سخنراني آن مرحوم در آن مندرج است؛11ـ تاريخ اسلام در 2 جلد؛12ـ شهداي اسلام (به زبان عربي كه ناتمام مانده است)؛13ـ بررسي تاريخ عاشورا؛14ـ گفتار عاشور

2

بيرجند

حکیم سعدالدین نزاری قهستانی

سعدالدین بن شمس الدین بن محمد نزاری (تولد در حدود 650 هـ .ق) از شاعران غزل سرای اواخر سده هفتم و اوایل سده هشتم هجری است. نزاری از دوران جوانی در خدمت امرای دودمان کرت (787-643 هـ .ق) در هرات بود. او گرایش زیادی به آشنایی با مردمان دیگر سرزمین­ها داشت و به همراهی تاج الدین عمید، برای بررسی دخل و خرج آذرآبادگان و اران به آن نواحی رفت. در همین سفر و در تبریز، به جرگه یاران و نزدیکان خواجه شمس الدین محمد جوینی صاحب دیوان پیوست. ثمره­ی سفر دو ساله­ی او به شمال ایران و قفقاز (79-678 هـ .ق/ 81-1280 میلادی) منظومه­ی سفرنامه بود که در آن به توصیف زندگی و مردمان در دیگر شهرها و مناطق ایران و نواحی مجاور پرداخت. سرانجام نزاری در قبرستان شرقی بیرجند به خاک سپرده شد

آثار نزاری

فرهنگ سخنوران، فهرست کاملی از منابعی که به ذکر نام و ترجمه احوال نزاری پرداخته­اند، ارایه داده است. دیوان نزاری از پنج بخش تشکیل شده است:

- مثنوی ازهر و مزهر (10 هزار بیت)، -مثنوی دستورنامه ـ بسیاری از مضامین این کتاب، در آداب معاشرت می باشد، -ادب نامه ـ در سال 695 هـ .ق و در 50 سالگی شاعر سروده شده است.، - مناظره شب و روز: شامل550 بیت است که در سال 699 هـ.ق در 54 سالگی نزاری سروده شده است. طرح این مثنوی از اندیشه­های دینی نزاری نشأت گرفته، -سفرنامه: این اثر درباره­ی سفر دوساله­ی حکیم، در 1200 بیت سروده شده است

3

خوسف

ابن حسام خوسفي

محمد بن حسام الدین بن شمس الدین زاهد، معروف به «ابن حسام خوسفی» از شاعران پرآوازه­ی سده نهم هجری قمری است. او درروزگار سلطنت شاهرخ تیموری می­زیست (علیزاده بیرجندی، 1390: 17) و بنا به قولی در 781 تا 782 هـ .ق به دنیا آمد. در مقدمه­ی دیوان بزرگ اشعار او آمده است که با سلطان حسین میرزا و امیر نظام الدین علیشیر نوایی نیز معاصر بوده است (ابن حسام خوسفی، 1365: ده). ابن حسام در خوسف زندگی می کرد و از طریق دهقانی امرار معاش می­نمود و در منقبت گویی نظیر نداشت. عنوان شعری او در همه اشعارش، «ابن حسام» است. این تخلص، در پایان بسیاری از اشعارش تکرار شده است (صفا، 1370، ج4: 315). خاندان او از سده­ی هشتم هجری در قهستان به شاعری و بزرگی نامبردار بودند. ابن حسام از عالمان شیعی مذهب و در فنون ادب و علوم شرعی و اخبار و احادیث زبردست بود. او از اطلاعات ارزشمند خود در اشعارش بهره می­گرفت و به همین جهت، قصائد او در منقبت بزرگان دین، مملو است از اشارات به قرآن، آیات، احادیث و بسیاری از مضامین و مفاهیم مستند به قرآن. او هم­چنین در بسیاری از قصیده­های خود، هرجا که می­خواست، زبان را از پارسی به تازی می­گرداند. از مطالعه آثار و احوال ابن حسام برمی­آید که او در علم صرف و نحو و معانی و بیان، نجوم، تاریخ و به­ویژه در تفسیر، حدیث، علم رجال و انساب نیز متبحر بوده است. او در دیوانش از بزرگانی نام برده است؛ ولی از پدر و اجداد دانشمند خود که همه اهل وعظ و ارشاد و تقوا بوده­اند، تنها به عنوان مربی و مرشد یاد می­کند. در مقدمه­ی دیوان ابن­حسام خوسفی که با کوشش احمد احمدی بیرجندی و محمد تقی سالک تنظیم و تهیه شده، مطالب با ارزشی درباره جنبه­های گوناگون شخصیت و سایر ویژگی­های اخلاقی و مذهبی ابن حسام عنوان شده است. در این مقدمه، به گستردگی دامنه دانش ابن حسام و تبحر او در بسیاری از علوم زمانه اشاره رفته است

4

روستای سيدان (شهرستان بيرجند)

علامه سید محمد فرزان

استاد سید محمد فرزان به سال 1273هـ..ش در قریه­ی سنددادان(سیدان) در خاندانی علوی که از سادات محترم و به پرهیزگاری و دیانت معروف بودند، چشم به جهان گشود. تحصیلات خویش را در مدارس شوکتیه و معصومیه­ی بیرجند و پس از آن در مشهد به پایان برد. دوران خدمات فرهنگی و دولتی را در مناطق سیستان و بلوچستان و خراسان و بوشهر گذرانید. شرایط آب و هوایی بوشهر و بیماری مالاریا مانع شد که فرزان بیش از چهار سال در آنجا بماند. بعد از این مأموریت به ریاست فرهنگ شاهرود و پس از یک سال به معاونت فرهنگ مکران برگزیده شد. چندی پس از این به مشهد رفت و در شهریور 1320هـ..ش به ریاست فرهنگ بیرجند منصوب گشت.

در طی ده سال خدمات ارزنده­ای از جمله بنای بیش از سی ساختمان مدرسه را به مردم بیرجند عرضه داشت. پس از انتقال به تهران خدمات خویش را در زمینه­ی بررسی و اظهارنظر نسبت به کتب درسی تا زمان بازنشستگی ادامه داد. هم­زمان در دانشکده­ی الهیات به تدریس اشتغال ورزید

آثار قلمی علامه فرزان

از استاد فرزان کتابی به جای نمانده، دقت نظر بیش از حد و وسواس او در امر نگارش مانع از این شده که وی تألیفی داشته باشد اما در نوشتن بسیاری از کتاب­ها که مؤلفین و مصححین آن­ها از او استشاره کرده­اند، سهیم بوده است.

موضوع مقالات فرزان غالباً در مورد آثاری بود که مورد علاقه­ي عموم اهل ادب بود. مانند کلیله و دمنه، مرزبان نامه، دیوان حافظ، مثنوی مولوی و بالاتر از همه قرآن­کریم که علاوه بر کتاب مقالات فرزان که از آن نام بردیم در فهرست مقالات فارسی ایرج افشار نیز می­توان آن­ها را یافت. مطالعه نشریات، کتب خارجی و تسلط وی به زبان­های فرانسه و عربی دايره اطلاعات فرزان را وسیع­تر کرده، به ویژه خواندن مجله­های چون الهلال و المقتطف، آزاد اندیشی و آزادگی را که در نهاد وی بود را بالنده­تر ساخت. در کنار این اطلاعات، انس وی با قرآن و متون مذهبی باعث جذابییت بیشتر آثار قلمی وی شد. در واپسین سال­های عمرش در ساحل دریای خزر(در بابلسر) اقامت گزید. در این ایام از همه چیز جهان بریده و به خدای خویش پیوسته بود. سرانجام در 23 فروردین 1349هـ..ش در تهران درگذشت و در چند متری مرقد حضرت عبدالعظیم در کنار ابوالفتوح رازی، میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی، علامه ي قزوینی، عباس اقبالی و تنی چند از دانشمندان دیگر به خاک سپرده شد

5

بيرجند

پروفسور كاظم معتمدنژاد (پدر علم ارتباطات)

کاظم نژاد در سال 1313 هـ .ش در مود از توابع بیرجند زاده شد. تحصیلات ابتدایی و قسمتی از تحصیلات متوسطه­ی خود را در زادگاهش و قسمتی دیگر در بیرجند و سال ششم ادبی را در دبیرستان مروی تهران گذرانید. در سال 1336 هـ .ش به اخذ درجه­ی لیسانس و در سال 1339 هـ .ش به اخذ درجه­ی دکتری در رشته­ی حقوق قضایی از دانشگاه حقوق و علوم سیاسی تهران نائل آمد. وی در زمان تحصیل در دوره­ی کارشناسی با مدیریت موقت روزنامه­ی کیهان که استاد ایشان بود، رابطه­ی دوستانه­ای برقرار کرد. خدمت دانشگاهی وی از سال 1344 هـ .ش در سمت استادیاری در دانشکده­ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران شروع می­شود. ضمناً همکاری خود را از آغاز ورود با مؤسسه­ی کیهان ادامه داد. در این هنگام او از دانشیاری دانشکده­ی حقوق دانشگاه تهران استعفا داد و در دانشکده­ی علوم و ارتباطات اجتماعی، به عنوان معاون دانشکده مشغول به کار شد. ایشان همچنین در تشکیل و عضویت انجمن­های مختلفی از جمله: انجمن دفاع از آزادی مطبوعات، انجمن بین المللی تحقیق در ارتباطات جمعی، انجمن بین المللی حقوق فضا، انستیتو بین المللی ارتباطات، انجمن فرانسوی علوم ارتباطات و اطلاعات، نقش عمده­ای داشته است. وی بیش از هفتاد مقاله­ی علمی در مجلات و مجامع بین المللی ارائه داده و خود نیز در برپایی سمینارها و همایش­های علمی نقش مهمی داشته است. در سال 1373-1374 هـ .ش به عنوان استاد نمونه­ی دانشگاه های کشور از دست ریاست جمهوری وقت لوح تقدیر دریافت نمود و به پیشنهاد وزیر فرهنگ و آموزش عالی از مهر ماه 1378 هـ .ش به عضویت هیأت امنای دانشگاه های منطقه­ی مرکزی منصوب شده است (علیزاده بیرجندی، 1390: 159- 160).

آثار و تألیفات

دکتر کاظم معتمدنژاد به عنوان، پدر علم ارتباطات ایران، صاحب آثار ارزشمندی در زمینه علوم ارتباطات می باشد که برخی از مهمترین آن ها عبارتنداز:

- روزنامه­نگاری، - تحقیق در محتوای برنامه­های رادیو ایران، - وسایل ارتباط جمعی، - روش تحقیق در محتوای مطبوعات،

- کتاب­هایی نیز در زیر چاپ دارند که اسامی آنها عبارتند از:

- فرهنگ علوم ارتباطات؛ شامل ده هزار واژه­ی تخصصی به زبان­های انگلیسی، فرانسه و فارسی - حقوق مطبوعات؛ بررسی تطبیق قوانین و مقررات تأسیس و انتشار مطبوعات، - وسایل ارتباط جمعی، - تکنولوژی­های نوین ارتباطی؛ از تلگراف و تلفن تا ماهواره و اینترنت، - کتاب شناسی ارتباطات در کشورهای در حال توسعه به زبان­های انگلیسی و فرانسه (دو جلد)،

6

بيرجند

پروفسور محدحسن گنجي (پدر علم جغرافياي آكادميك )

محمدحسن گنجی متولد 1291هـ..ش از دانشمندان نام آور کشور، بنیانگذار جغرافیای آکادمیک بانی سازمان هواشناسی در ایران و مرد سال هواشناسی جهان در سال 2001 میلادی است. وی پس از تکمیل تحصیلات متوسطه در مدرسه­ي شوکتیه­ي بیرجند، به تهران رفت و در خرداد 1312 موفق به اخذ لیسانس تاریخ و جغرافیا از دانشسرای عالی شد. در شهریور همان سال همراه با حدود نود نفر دیگر که بیست نفر آنان لیسانسه­های دانشسرای عالی بودند، به اروپا رفت. بعد از چهار سال اقامت در انگلستان از دانشگاه ویکتوریای منچستر، لیسانس تخصصی و ممتاز در جغرافیا (B.A.Honurs) را دریافت نمود که از جهاتی معادل فوق لیسانس محسوب می­شد. پروفسور گنجی پس از مراجعت به ایران در 1317هـ .ش به تدریس در دانشگاه تهران پرداخت. تا اینکه در سال 1331هـ..ش به آمریکا رفت و پس از دو سال تحصیل در دانشگاه کلارک واقع در شهر ورستر از ایالت ماساچوست،که از مراکز بسیار معتبر آموزش و پژوهش جغرافیا است، به احراز درجه­ي دکترا در جغرافیا نايل آمد. پس از مراجعت به تهران و گذشت چند ماه به درجه­ي دانشیاری ارتقاء پیدا کرد. ایشان تا سال 1354هـ..ش که بازنشسته شد و به استادی ممتاز دانشگاه مفتخر گردید، 37 سال سابقه­ي تدریس متوالی داشت. در طول مدت خدمت دانشگاهی پست­های مختلفی از جمله معاونت دانشگاه، ریاست دانشکده­ي ادبیات و مدیریت آموزشی گروه جغرافیا را چندی عهده­دار بود. در سی سال اول خدمت دانشگاهی به دلایلی از جمله کمبود نیروی انسانی و عوامل اقتصادی، فعالیت­های دیگری را نیز بر عهده گرفت، از قبیل همکاری با وزارت راه که دوازده سال به طول انجامید و پنج سال آن با معاونت پارلمانی آن وزارت توأم بود. وی در این مدت به ایجاد و توسعه­ي اداره­ي کل هواشناسی و سازمان هواشناسی پرداخت. پس از بازنشستگی مسئوليت دیگری که ایجاد مجتمع آموزش عالی بیرجند بود به ایشان محول شد که سال اول بازنشستگی را به خود اختصاص داد. در سال 1380هـ..ش دکتر گنجی از طرف هواشناسی جهان به عنوان دانشمند سال 2001 هواشناسی برگزیده شد و در تاریخ 4/9/1380 لوح و جایزه­ي مربوطه طی مراسمی از طریق دبیر کل سازمان به ایشان اهدا شد

آثار و تألیفات

پروفسور محمدحسن گنجی در رشته­های مختلف جغرافیای انسانی صاحب نظر است. اما شهرت بین المللی او بیشتر در زمینه­ي مطالعات و انتشار مقالات هواشناسی است. گنجی دارای آثار علمی فراوانی است که بیشتر به صورت مقالات علمی در مجله­های تخصصی داخلی و خارجی به چاپ رسیده­اند. از میان آثار معتبر وی، اقلیم شناسی ایرانی به زبان انگلیسی است که در سال 1956 میلادی در قاهره به چاپ رسید. دکتر گنجی عضو ثابت دولت ایران در سازمان­های هواشناسی جهانی بود و علاوه بر آن، مدت پنج سال ریاست هواشناسي منطقه­ي آسیا و عضویت کمیته­ي اجرايی سازمان مزبور را بر عهده داشته است (ایرانپور جزنی، 1371: 9).

برخی از دیگر آثار دکتر گنجی عبارتنداز:

- جنگ جغرافیا یا روابط دول بزرگ در اقیانوسیه - بشر چیست؟ - کتب جغرافیایی دبیرستان و دبستان با شرکت گروه­های مؤلف؛- آمار بارندگی در ایران - فهرست مقالات جغرافیایی با همکاری دانشکده­ي ادبیات که در سال 1341 هـ .ش منتشر شده؛- اطلس اقلیمی ایران - بستر جغرافیای تاریخ ایران - تاریخ جغرافیایی اسلامی - جغرافیای ایران چهار فصل از جلد اول ایرانشهر - مطالعه ي اجمالی فرهنگ­های جغرافیایی - جغرافیا در ایران از دارالفنون تا انقلاب - 32 مقاله­ي جغرافیایی و  ....

7

بيرجند

عبدالعلي بيرجندي

نظام الدین عبدالعلی بن محمد حسین بیرجندی از ریاضیدانان وستاره شناسان اواخر دوره­ي تیموری و اوایل دوره­ی صفوی است. بیرجندی تحصیل علوم عهد خویش را نزد معروف­ترین استادان زمان در هرات انجام داد. اوحکمت و ریاضی و سایر فنون حکمی را نزد منصور بن معین الدین کاشانی فرا گرفت. عبدالعلی، علم حدیث را نزد شخصی به نام خواجه حافظ غیاث مطالعه کرد. از لحاظ اخلاقی و اعتقادی، بیرجندی مردی متواضع و پرهیزگار و دیندار بود (خواندمیر، 1362، ج4: 616). در نجوم، تبحری خاص داشت و ستاره­ای کشف کرد. شهرت جهانی بیرجندی بیشتر از شهرت وی در زادگاه و کشور خودش است. در کشورهای هند، پاکستان، افغانستان و در میان دانشمندان روسیه و دیگر کشورهای اروپایی شخصیتی کاملاً شناخته شده است و آثار علمی­اش مورد بررسی، تجزیه و تحلیل دقیق دانشمندان اروپایی و آمریکایی قرار گرفتهاست (علیزاده بیرجندی،1390: 34). آوازه­ي او در علم و تقوا سبب شد که فرزندان و نوادگان وی تا صدها سال بعد از رحلتش از معافیت مالیاتی و مقامی ارجمند برخوردار باشند.

آثار و تألیفات: علامه بیرجندی بیش از بیست کتاب در دانش­های ریاضیات، نجوم، جغرافیا، مکانیک سماوی، تقویم نگاری، منطق، کشاورزی و علوم اسلامی دارد که در نوع خود بهترین آثار علمی هستند. بسیاری از نسخ آثار وی در کتابخانه­های معتبر داخلی و خارجی موجود است.

- ابعاد و اجرام: کتابی است در شناخت مساحت افلاک و کواکب و فاصله­ي ستارگان از مرکز جهان. - البلاد - بیست باب (در شناخت تقویم)؛ - تحفه­ی حاتمیه - تذکره الاحباب (در ریاضی)؛ - شرح الفوايد البهايیه (در حساب)؛

- در النظیم خواص القرآن العظیم که در برخی نسخ از آن به نام خواص الایات یاد شده است؛

- شرح مجسطی؛- شرح تذکره­ی نصیریه، تألیف خواجه نصیرالدین طوسی؛- شرح مشکلات چغمینی (در هيئت)، تألیف: موسی بن محمود قاضی زاده رومی؛- شرح زیج الغ بیک؛- شرح زیج جدید سلطانی و ...

8

بشرويه

بديع الزمان فروزانفر

محمد حسن بدیع الزمان فروزانفر ادیب، محقق، شاعر و استاد دانشگاه تهران در سال 1318هـ .ق در بشرویه جنوب خراسان ولادت یافت. ادبیات و علوم قدیمیه را در حوزه­های علمی خرسان در محضر ادیب نیشابوری فراگرفت و پس از آن در دانشسرای عاالی و بعد در دانشکده­ی معقول و منقول به تدریس پرداخت و چندی معاونت و ریاست دانشکده­ی الهیات را بر عهده داشت و سال­ها در مقام ریاست مؤسسه وعظ و خطابه مشغول به کار و عضویت پیوسته فرهنگستان را عهده دار بود. وی مدتی نیز به ریاست شورای عالی فرهنگ و معاونت دانشگاه منصوب شده بود. عمده­ی شهرت او در شناخت مولوی را احاطه بر ادبیات عرب و فارسی بود. سفرهایی به عربستان، هند، مصر و انگلستان داشت.

تألیفات: سخن و سخنوران، رساله در تحقیق احوال و زندگی مولانا جلال الدین محمد، خلاصه­ی مثنوی، مباحثی از تاریخ ادبیات ایران، شرح احوال وی و نقد و تحلیل آثار فریدالدین عطار، شرح مثنوی شریف، مآخذ قصص و تمثیلات مثنوی، احادیث مثنوی، تصحیح کلیات شمس، تصحیح ترجمه­ی رساله قشیریه، تصحیح معارف بهاءولد، زنده­ی بیدار (ترجمه) (یاحقی، 1382: 156-157). فقدان او ضایعه­ای بسیار ناگوار برای تاریخ و ادبیات و فرهنگ ایران زمین بود که در 16 اردیبهشت ماه 1349 خورشیدی روی نمود

9

بيرجند

محمدرضا راشد محصل

محمد رضا راشد محصل (متولد 1315هـ .ش) عضو هیأت علمی دانشگاه اهواز که در سال 1365هـ .ش به تقاضای شخصی بازنشسته شده است. ایشان دارای مدرک تحصیلی دکترای ادبیات از دانشگاه تهران است و رساله­ی تحصیلی ایشان نیز پیرامون حکمت عملی در شاهنامه­ی فردوسی و ریشه­های آن می­باشد. این رساله در سه جلد با عنوان شناخت شاهنامه آماده­ی چاپ است.

آثار وی عبارتند از:

- جلد اول دايره المعارف قاموس (آ-آپیفوس) - شرح و توضیح سی فصل از حدیقه الحقیقه­ي سنایی؛

وی هم­چنین چندین اثر آماده­ی چاپ دارد که عبارتند از:

- پرتوهایی از قرآن و حدیث در ادب فارسی؛- رساله­ي در بیان دل و ماهیت قلب از ابوبکر بخاری؛- از شوكتي تا دولتي؛ جستارهاي فرهنگي درباره ي شرق ايران؛- رؤیت در مذاهب اسلامی؛- آیین نگارش؛- جستاري در تاريخ فرهنگ و آموزش نوين بيرجند؛

- توضیح و شرح سه رساله از آثار شیخ اشراق؛

هم­چنین بیش از چهل و پنج چند مقاله­ي تحقیقی ایشان در نشریات مختلف ادبی چون: سخن، يغما، کلک، فرهنگ پاژ، خاوران، نشریه­ي دانشکده­ي ادبیات تبریز، مجله­ي دانشکده­ي ادبیات مشهد، چیستا، نقد کتاب، پانزده گفتار، تربیت معلم و... به چاپ رسیده است

10

روستاي هريوند (شهرستان بيرجند)

غلامعلي سرمد

غلامعلی سرمد در سال 1321 هـ .ش در روستای هریوند از توابع بیرجند به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در بیرجند و تحصیلات دانشگاهی را در مقطع لیسانس زبان انگلیسی (در دانشگاه تهران)، کارشناسی ارشد زبان انگلیسی (از دانشگاه تربیت معلم)، فوق لیسانس و دکتری علوم تربیتی (در دانشگاه تهران) را در سال 1370هـ..ش گذرانید (هاشمی زاده، 1385: 221). وی افزون بر تصدی مشاغل اداری مختلف، در دانشگاه­ها و مراکز آموزش عالی در تهران، عهده­دار تدریس نیز در مراکز فوق بوده و در سال 1376هـ..ش از بخش فرهنگی وزارت فرهنگ و آموزش عالی با مرتبه­ی دانشیاری بازنشسته شد.

آثار قلمی وی در دو بخش تألیف و ترجمه به شرح ذیل عبارتند از:

الف) تألیفات

- روش­های تدریس و هنر معلمی، - روابط انسانی در سازما­ های آموزشی، - انتقال میراث فرهنگی به نسل فردا، - اعزام محصل به خارج از کشور در دوره­ي قاجار، - روانشناسی عمومی برای دوره­ي دوم متوسطه، - سخن پیر قدیم، مجلد نخست ضرب المثل­های بیرجندی، - قصه­های محلی کلاغ و سیب، - قصه­های محلی خشت طلا، - قصه­های محلی نخودی، - روانشناسی عمومی،

ب) ترجمه­ها

- راجرز، دوروتی، روانشناسی کودک، ج 2، - پیترز، آر.اس، تاریخ مکاتب روانشناسی، ج اول، - شوستروم، اورت، روانشناسی انسان سلطه جو، با همکاری قاسم قاضی، - چاپمن ، ال وود، نگرش مثبت، - لوتانز، فرد، رفتار سازمانی، ج اول، - لوتانز، فرد، رفتار سازمانی، ج دوم، - آکرمن، گری، برنامه ریزی آموزشی، - روزی بود روزگاری، قصه­های محلی بیرجند، این کتاب به مناسبت بزرگداشت هفته­ي میراث فرهنگی به چاپ رسیده و حاوی 32 قصه­ي محلی بیرجند است که توسط دکتر غلامعلی سرمد جمع­آوری و تدوین شده است.

سرمد مقالاتی نیز به رشته­ي تحریر درآورده که یکی از آن­ها تحت عنوان «آموزش ارزش­ها و تصورات دینی در مدارس ابتدایی و راهنمایی ایران» (به زبان انگلیسی) در سازمان علمی و فرهنگی کشورهای اسلامی در سال 1371هـ..ش وي در فصلنامه فرهنگ خراسان جنوبي نيز مقالاتي در حوزه­ي فرهنگ محلي نگاشته است. گویا غلامعلی سرمدی شعر نیز می­سراید و تعدادی شعر به لجه­ی بیرجندی نیز دارد

11

خوسف

دكتر غلامحسين شكوهي (پدر علم تعليم و تربيت)

غلامحسین شکوهی در سال 1305هـ .ش در قصبه­ي خوسف واقع در 35 کیلومتری جنوب غربی بیرجند زاده شد. ایشان چهار کلاس ابتدایی خود را در زادگاهش گذرانید. در خرداد 1323 هـ .ش دوره­ي تحصیلات متوسطه را در دانشسرای مقدماتی بیرجند به پایان رسانید و در مهرماه همان سال خدمات آموزشی خود را با سمت آموزگار در دبستان­های بیرجند آغاز کرد. دیپلم کامل متوسطه را با شرکت در امتحانات نهایی متفرقه رشته­ي ادبی در مشهد اخذ کرد و پس از انجام خدمت وظیفه، از مهر 1332 هـ .ش در دانشسرای عالی و دانشگاه تهران به ادامه تحصیل پرداخت و از دانشکده­ي ادبیات به دریافت درجه­ي لیسانس نائل آمده است. در آذرماه 1336هـ .ش در ردیف دانشجویان رتبه اول برای ادامه تحصیل به خارج از کشور اعزام گردید. و در اسفند 1342هـ..ش پس از دریافت لیسانس تعلیم و تربیت و گواهینامه­ي تخصصی راهنمایی حرفه­ای و دکترای علوم تربیتی از دانشگاه ژنو، به ایران بازگشت. بعد ازمراجعت به ایران، (1343هـ .ش) با سمت کارشناس اداره­ي کل مطالعات و برنامه­ها و رئيس اداره­ي تحقیق و ارزشیابی در وزارت آموزش و پرورش و به عنوان مأمور خدمت در دانشسرای عالی تهران و دانشسرای عالی سپاه دانش انجام وظیفه کرده است. دکتر شکوهی در بهمن 1346هـ..ش به دانشگاه تهران منتقل شد و تا شهریور 1372هـ..ش به عنوان استادیار، دانشیار و استاد تمام وقت در دانشکده علوم تربیتی دانشگاه تهران خدمت کرد. از مهر 1372هـ .ش به دانشکده­ي ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بیرجند منتقل شد. دکتر شکوهی از سال 1335هـ .ش که در آن به دریافت درجه­ي لیسانس نائل شد، تاکنون تألیفات و ترجمه­هایی به شرح زیر داشته است:

- پایان نامه­ي تحصیلی سال 34-35 با عنوان: «شرح حال و ذکر آثار و نمونه­ی اشعار محمدبن حسام قهستانی»، - رساله­ی دکتری، مفهوم رابطه در حساب(1341).lanNotion de Rapport en Arithmetique(1963)؛- روش آموختن حساب و هندسه؛- مربیان بزرگ؛- روانشناسی برای سال سوم آموزش متوسطه­ي عمومی – اقتصاد اجتماعی، فرهنگ و ادب - مبانی راهنمایی تحصیلی. این کتاب در سال­های نخست بعد از انقلاب برای مراکز تربیت معلم کشور نوشته شد. ولی معلوم نیست چرا تاکنون چاپ نشده است؛

دکتر شکوهی در این فاصله بیش از چهل مقاله به زبان فارسی نوشته یا از انگلیسی و فرانسه به زبان فارسی برگردانیده است که در ماهنامه­يآموزش و پرورش، نمای تربیت، مجله­ي روانشناسی، فصلنامه­ي تعلیم و تربیت، نشریه­ي دانشکده­ي علوم تربیتی دانشگاه تهران و روزنامه­ي میزان چاپ و منتشر شده است؛

– تعلیم و تربیت، - ترجمه از متن فرانسه، - تعلیم و تربیت و مراحل آن، - مبانی و اصول آموزش و پرورش، - ویراستاری کتابی تحت عنوان: برنامه ریزی بلند مدت آموزش عالی: نتایج سمپوزیوم منطقه­ای آسیا و اقیانوسیه که به اهتمام معاونت هماهنگی وزارت فرهنگ و آموزش عالی در سال 1370 هـ .ش منتشر شده است؛ - دو مقاله (53 و 54) نیز به زبان انگلیسی نوشته است که در نشریه­يarithmetic teacher چاپ و منتشر شده است.

دکتر شکوهی طی پنجاه و دو سال حیات آموزشی و علمی خود چندین بار در داخل و خارج کشور به مناسبت­های مختلف، سخنرانی­هایی به زبان فارسی و فرانسه در مجامع علمی داخلی و بین المللی ایراد کرده است که متأسفانه اثری از آن­ها در دست نیست. از جمله در نخستین گردهمایی اعضای شوراهای تحقیقاتی کشور درباره­ي مسائل آموزش و پرورش کشور سخنرانی کرده که متن کامل آن در مجموعه سخنرانی­های گردهمایی مذکور چاپ و منتشر شده است. و ...

12

روستاي درخش (شهرستان بيرجند)

دكتر محمود رفيعي

محمود رفيعي در هفتم دي ماه 1318 هـ .ش در روستاي درخش ديده به جهان گشود. دوران كودكي تا پیش از دبستان را در روستاهای درخش و درميان گذراند. تحصيل را در دبستان درخش شروع كرد و سپس به دبستان حكيم نزاري بيرجند رفت. هم­چنین دوره­ی دبيرستان را در دبيرستان شوكتيه بيرجند و البرز تهران گذراند. وي در مدت تحصيل در دبيرستان شوكتي از محضر استاداني چون احمد احمدي بيرجندي، دكتر فرجاد و آقاي كاشاني بهره برد. دبيران دبيرستان البرز بيشتر از استادان دانشگاه تهران بودند. محمود رفيعي پس از اتمام تحصيل دبيرستان، عازم كشور سويس شد و تحصيل در رشته پزشكي را در دانشگاه ژنو شروع كرد. پس از اتمام دوره دكتري، جهت گرفتن تخصص و ادامه­ی تحصيلات،عازم انگلستان شد و به مدت سه سال در بيمارستان كودكان گريت اورموند در لندن و يك سال در شيفلد، نزد استادان سرشناس طب كودكان از جمله پروفسور ايلينگ ورشا و پروفسور ولف دوره­ی طب کودکان را گذراند و موفق به اخذ تخصص طب كودكان شد. پس از بازگشت به ميهن، در سال 1351هـ .ش در دانشگاه تهران،در مركز طبي كودكان دكتر اهري با سمت استاديار مشغول به كار شد و در سال 1383هـ .ش پس از 30 سال آموزش، پژوهش و درمان بيماران و تربيت صدها پزشك با سمت استاد بيماري­هاي كودكان از دانشگاه علوم پزشكي تهران بازنشسته شد، اما هم­چنان به خدمت علمي، فرهنگي و درمان بيماران ادامه مي­دهد. دكتر رفيعي علاوه بر فعاليت در رشته­ی تخصصي خويش به دليل علاقه به ادبيات، فرهنگ و تاريخ محلي، به خدمات فرهنگي نيز روي آورد. اين علائق، افزون بر ويژگي­هاي شخصيتي، ريشه در ميراث اجدادي او نيز دارد. جد بزرگ وي محمد رفيع بن عبدالكريم درمياني متخلص به «لامع» است. علاقه­ی دكتر رفيعي به فرهنگ و تاريخ محلي سبب شد كه وي تلاشي مستمر و پيگيری را در جهت انتشار آثار محلي با هزينه­یشخصي آغاز كند.

در ذيل به اختصار فهرستي از آثاري كه به اهتمام و هزينه­ي دكتر رفيعي به چاپ رسيده ارائه شده:

- ديوان لامع: - زندگي و آثار نزاري: - ديوان حكيم نزاري قهستاني؛ - واژه نامه­ی گويش بيرجند: - بررسي گويش بيرجند، واج شناسي- بيرجند نامه: - اسماعيليان پس از مغول: - ديوان شيخ عبدالحسين فنودي؛ - تاريخ قاينات: شيخ عبدالحسين فنودي؛ - زندگي و اشعار سري؛ - شرح بيرجندي بر تذكره­ی طوسي،

- مجموعه مقالات همايش بين المللي بزرگداشت ملا عبدالعلي بيرجندي؛

- ديوان سيد محمد ابراهيم صفوي؛ - نمايندگان بيرجند در مجلس شوراي ملي: - از شوكتي تا دولتي: - علاوه بر آثار مذكور چندين اثر وي نيز در دست اقدام دارد.

فعاليت­هاي علمي و پژوهشي دكتر رفيعي در حوزه­ي پزشكي عبارت­اند از:

الف) كتاب­ها: - بيماری­هاي دستگاه گوارش- طب كودكان نلسون (ترجمه)؛ - طب اطفال راهنماي تشخيص و درمان: جك اينسلي و ديگران (ترجمه)؛ - فصل­هاي تغذيه، ويتامين­ها، بيماري­هاي سيستم عصبي مركزي در كتب طب كودكان؛

ب) مقالات و پژوهش­ها

- انتشار ده مقاله در مجلات معتبر خارجي؛- انتشار سي مقاله در مجلات علمي پزشكي داخلي؛

13

شهرستان فردوس

محمدجعفر ياحقي

یاحقی فرزند محمد حسن، در سال 1326 خورشیدی در شهرستان فردوس زاده شد. تحصیلات ابتدایی را در زادگاه و سپس در مشهد (در 1346هـ .ش) سپری نمود. در همین سال در رشته­ی زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه فردوسی مشهد پذیرفته شد و دوره­ی لیسانس را در 1350 هـ .ش به پایان رساند و در همان سال و همان رشته، دوباره در دانشگاه مشهد به تحصیل پرداخت و دوره­ی فوق لیسانس را سپری نمود. پس از آن دوره­ی سربازی را از مهر 1354 هـ .ش به عنوان مربی در گروه زبان و ادبیات فارسی گذراند و همزمان در آزمون دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی پذیرفته شد. در سال 1367 هـ .ش بار دیگر به دعوت دانشگاه آکسفورد برای مطالعه به انگلستان رفت. در همان سال به کسب درجه­ی دانشیاری نیز نائل آمد. او سپس از مهر 1369 هـ .ش به دعوت دانشگاه مطالعات خارجی، به توکیو رفت و در آنجا به تدریس زبان و ادبیات فارسی پرداخت. سرانجام در 1372 هـ.ش. به درجه استادی رسید و به سمت معاونت پژوهشی دانشکده­ی ادبیات و علوم انسانی و مسئول تحصیلات تکمیلی دانشکده منصوب گردید (مهدی زاده، 1377: 193-194). خلاصه­ای از فعالیت­های علمی و آثار تألیفات وی در ذیل ذکر شده است:

فعالیت‌های علمی:

- بنیان گذاری و مدیریت گروه فرهنگ و ادب بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی( ۱۳۶۳هـ .ش)؛
- تأسیس مرکز خراسان شناسی و انتصاب به عنوان مدیر عامل این مؤسسه (۱۳۷۵هـ .ش)؛- دریافت لوح تقدیر از رییس جمهور به مناسبت برگزیده شدن کتاب وی فرهنگ نامه قرآنی به عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی (۱۳۷۵ هـ .ش)؛
- دریافت لوح تقدیر از رئیس جمهور به مناسبت انتخاب کتاب وی تفسیر ۲۰ جلدی ابوالفتوح رازی به عنوان پژوهش برتر پنجمین نمایشگاه علوم قرآنی (۱۳۷۶هـ .ش)؛
- انتخاب به عنوان استاد نمونه کشوری و دریافت لوح تقدیر (۱۳۷۸هـ .ش      و غيره

کتاب‌ها:

- تفسیر شنقشی، گزاره‌ای از بخشی از قرآن کریم،
- اقلیم‌های دیگر، - تاریخ سیسیل در دوره­ی اسلامی،
- راهنمای نگارش و ویرایش، با همکاری دکتر محمدمهدی ناصح، - ترجمه قرآن ری، - روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن (تفسیر ابوالفتوح رازی)،- نهایه المسؤول فی روایه الرسول، (تصحیح)، - تاریخ تفکر اسلامی در هند، - سوگنامه سهراب، - سرو و تذرو، از نثاری تونی، (تصحیح)، - فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی، - تاریخ ادبیات ایران، کتاب درسی برای دوره دبیرستان، - بهین­نامه باستان، خلاصه شاهنامه فردوسی، - جزیره­ی بی‌آفتاب، گزارش سفر یک ساله به انگلستان و اروپای غربی، - و غيره ...

14

بيرجند

پروفسور مهدي بلالي مود (پدر علم سم شناسي)

مهدی بلالی مود از پزشکان نام آور و محققان برجسته­ی کشورمان در ۱۳۲۱ هـ .ش درمود بیرجند به دنیا آمد. وی پس از اخذ دیپلم از دبیرستان شوکتی بیرجند،کارشناسی شیمی از دانشگاه تربیت معلم (1343)دكتري پزشكي از دانشکاه تهران (1349)، دكتري تخصصي  (Ph.D.)سم شناسی با  درجه ممتاز، تخصص درمان شناسی (1360)، و فوق تخصص مسمومیت ها (1363) از دانشگاه ادینبورگ بریتانیا اخذ نمود.

 دکتر بلالی استادیار دانشگاه ادینبورگ بود که بعلت بمباران های شیمیایی عراق برعلیه ایران و نبود پزشک سم شناس در ایران با عشق خدمت به وطن بازگشت ودر بیمارستان امام رضا (ع) وابسته به دانشگاه علوم پزشکی مشهد مشغول خدمت شد.نامبرده از شروع بمباران هاي شيميائي دشمن تا كنون خدمات درماني ممتدي به جانبازان عزيز شيميائي جنگي ارائه كرده است.

دکتر بلالیدر ارديبهشت 1364 به سمت دانشياري و در مهر ماه 1370 به مقام استادي گروه آموزشي بيماريهاي داخلي دانشكده پزشكي دانشگاه علوم پزشكي مشهد ارتقاء يافت.  وی در تاسيس دانشكده علوم پزشكي بيرجند مشاركت داشته و از سال 1367 تا 1370 به عنوان عضو هيات امنا ,  و مسولاين دانشكده در مشهد همكاري نموده  و از سال 1382 سردبيري مجله علمي دانشگاه علوم پزشكي بيرجند را عهده دار ميباشد.

پروفسور مهدي بلالي مود دارای سوابق و تجربیات شایان توجهی در امور آموزشی، پژوهشی و توسعه علم سم شناسی در کشور و همکاری های بین المللی با سازمان جهانی بهداشت و سازمان منع سلاح های شیمیایی داشته است. تاسیس انجمن سم شنااسی ایران و جامعه سم شناسی پزشکی آسیا و اقیانوسیه، راه اندازی دوره های کازشناسی ارشد و دکتری تخصصی سم شناسی و دوره فلوشیپ سم شناسی بالینی در ایران  با همکاری اساتید داخل و خارج کشور از خدمات ارزنده وی میباشد.

عضویت دایمی آکادمی علوم جهان از 1376، نشان دولتی پژوهش از رئیس جمهور در سال 1390، جایزه علامه طباطبایی بنیاد ملی نخبگان 1398، بالاترین نشان افتخار بنیاد بین المللی علوم پزشکی پروفسور یلدا و جایزه سال 2015 سازمان منع سلاح های شیمیایی و شهر لاهه از افتخارات پروفسور بلالی مود میباشد.

 - آثار و تألیفات

پرفسور بلالی مود صاحب تاليفات و انتشارات متعدد در زمينه هاي شيمي، سم شناسي پزشكي،‌درمان شناسي و مسموميت ها شامل31 كتاب و منوگراف (تك نگار) به زبان هاي فارسي و انگليسيو 198 مقاله علمي در نشريات پزشكي و مجلات علمي داخلي و خارجي و 315 خلاصه مقاله سخنرانی های وی در كنگره هاي علمي و كنفرانس هاي پزشكي ملی و بين المللي به زبان هاي فارسي، انگليسي و فرانسه مي باشد.

المللی اسپرینگر درسال های 2014 تا 2016 چاپ و منشر نموده از کتب مرجع میباشند.

15

بيرجند

احمد احمدی بیرجندی

احمدی بیرجندی در سال 1301 خورشیدی در بیرجند چشم به جهان گشود. پدرش مدرس مدرسه­ي معصومیه­ي بیرجند و از شاگردان مبرز مرحوم حاج شیخ محمد باقر گازاری بود و سال­ها در درس خارج ایشان شرکت کرده بود. احمد پس از اتمام دوره مکتب­خانه­های سنتی قدیم، در 7 - 8 سالگی به دبستان تدین رفته،تحصیلات شش ساله­ي ابتدایی خود را در این مدرسه و دبستان حکیم نزاری به پایان ­رساند. در این دوران از طریق تعلیمات پدر و مادر در خانه با کتاب­های مذهبی و معارف اسلامی آشنا شد. ایشان پس از پایان دوره­ي دبیرستان در مدرسه­ي شوکتیه و اتمام دوره­ي دانشسرا، به مدت دو سال در بیرجند به خدمت آموزگاری مشغول شد و سپس در سال 1324هـ .ش عازم تهران گشت و در سال 1328هـ .ش به دریافت مدرک لیسانس زبان فرانسه نائل ­آمد.

در سال 1340هـ .ش پس از پنج سال سرپرستی دانشسرای بیرجند و هفت سال تدریس و برخی کارهای اداری به مشهد رفت و در دبیرستان­های مختلف، تربیت معلم پسران و دختران و دانشسرای راهنمایی و به مدت 8 سال هم در دانشکده­ي الهیات و معارف اسلامی مشهد و مرکز ضمن خدمت فرهنگیان تدریس کرد، تا اینکه در سال 1358هـ .ش باز نشسته شد. سرانجام وی پس از عمری تلاش در جهت احیاء و اعتلای فرهنگ اسلامي، مقارن در ظهر سه شنبه مورخ 24/9/77 دیده از جهان فرو بست و جامعه­ي علمی را در فقدان حیاتش عزادار ساخت.

آثار و تألیفات

زندگی استاد احمد احمدی بیرجندی به قول خودش در کتاب و مطالعه سپری شده است.وی با وجود کهولت سن و ناتوانی جسمی تا واپسین روزهای حیاتش مشغول مطالعه و نگارش بود. نام برخی از آثار او در ذیل آمده است:

- شیوه­ي نویسندگی و نگارش؛ - بحثی در دستور زبان فارسی یا صرف و نحو و شیوه­ي تجزیه و ترکیب و تست­های امتحانات نهایی و کنکور سراسری: 1348هـ .ش.- سیر سخن؛ با همکاری دکتر رزمجو در 2 جلد؛ شامل شرح احوال معروفترین نویسندگان ایران از قدیم­ترین زمان تا عصر حاضر و برگزیده­ی آثار آنان: 1345هـ .ش.- دانای راز (شرح حال اقبال لاهوری): 1346هـ .ش.- خداپرستی در شعر پارسی: 1344هـ .ش.- شیوه­ي آموزش املای فارسی و نگارش برای معلمان مدارس: 1373هـ .ش. و غيره ...

16

روستاي سيدان (بيرجند)

سيد حسن تهامي

آیت الله سید حسن تهامی فرزند سید علی اکبر (1275- 1344هـ..ش.) از مراجع بزرگ عالم تشیع در قریه­ی سندادان (سیدان) از قرای سادات نشین بیرجند، در خانواده­ای اهل تقوی و فضیلت دیده به جهان گشود. به دلیل هوش و استعداد خارق العاده در شش سالگی تمامی قرآن را صحیح و فصیح فرا گرفت. علاوه بر جنبه­ي علمی، مراتب زهد و تقوی آیت الله تهامی نیز همواره زبانزد عام و خاص بود. سرانجام در سال 1304 پس از پانزده سال اقامت در نجف و نيل به درجه اجتهاد به موطن خود بازگشت

اقدامات و خدمات آیه الله تهامی در بیرجند

بعد از ورود آیت الله تهامی و با مساعی ایشان در وضع اجتماعی، دینی، اخلاقی و حوزه­ي علمیه این شهرستان تحول خیره­کننده­ای نمایان شد. مشکلات عدیده­ي علمی و فقهی و اجتماعی به سرپنجه­ي گره گشای او گشوده شد و عقاید باطله و افکار نادرست که جمع کثیری را از راه دین منحرف ساخته بود، با براهین و استدلال­های متین آن جناب نابود گردید. آنگاه تأسیس مدرسه­ي معصومیه و تقویت حوزه­ي علمیه را وجهه­ي همت خویش قرار داد و برای اولین بار طلابی فاضل و سخنور و دانشمندانی برجسته تقديم اجتماع نمودند.افزون بر فعالیت­های مذکور، ایشان کتابخانه­ای تأسیس و حدود هفتصد جلد کتاب را بر محصلین وقف نمود. رسیدگی به امور مدرسه و نظارت بر امتحانات و نحوه­ي تدریس، آن چنان رونقی به مدرسه داد که نظیر آنرا در مراکز مهم روحانی نیز کمتر می­توان دید. از آن عالم بزرگ در حوزه­ی عقاید، اخلاق، تفسیر، فلسفه، فقه، اصول و رجال، تصنیفات گرانبهایی موجود است. از جمله دوره­ي تقریرات فقه و اصول استاد ارجمندش مرحوم نائيني، حواشی کثیره­ای بر مکاسب، رسايل شیخ و بر تقریرات و محاکمات بعضی اعلام معاصرین و برخی تفسیرهای جدید. کتاب جامعی نیز در رد نصرانیت نگاشته­اند که هنوز به طبع نرسیده است .انگیزه­ی نگارش این کتاب به دلیل برخوردهایی است که ایشان در ایام اقامت در کرمانشاه با مسیحیان داشته­اند. در این کتاب ایشان به تحریفاتی که در انجیل شده اشارت کرده­اند (گفتگو با آقای کمال تهامی). سرانجام آیت الله سيد حسن تهامی در شب چهاردهم صفر (1385هـ. .ق /1344هـ..ش) به سرای باقی شتافت

17

بيرجند

سيد محمد مشكوه

محمد مشکوه در سال 1279 خورشیدی در بیرجند تولد یافت. پس از طی مقدمات صرف، نحو، معانی و بیان در مدرسه­ی معصومیه­ی بیرجند، به مشهد منتقل گردید و پس از کسب فیض از محضر اساتید بزرگ زمان، به تهران رفت و با گذرانیدن دروس فقه و اصول، به اخذ درجه­ی دکتری در فلسفه و نیز ادبیات از مدرسه­ی عالی سپهسالار نایل گردید (بهنیا،1381: 591). وی در دانشکده­های حقوق، الهیات و ادبیات به تدریس فقه، تفسیر، زبان و ادبیات عرب پرداخت. مدتی نیز در مدرسه­ي عالی سپهسالار هم­چنین در دانشکده­ي الهیات فلسفه می­گفت(سپهرم، 1341: 401؛ نقوی،1372: 417) سيد محمد مشكوه از مراجع تقليد برجسته عصر خويش همچون آيت الله سيد ابوالحسن اصفهاني و آيت الله بروجردي اجازه اجتهاد دريافت كرده بود. وي تمامي قرآن را با تسلط كامل از حفظ بود.

تخصص اصلی محمد مشکوه در فلسفه و عرفان بود که سال­ها به تدریس آن اشتغال داشت و آخرین کتابی که ایشان منتشر کرد، نخستین مقاله­يمابعدالطبیعه ارسطاطالیس بود که با مقدمه­ي مفصلی و به قلم بسیار شیوایی نگاشت. شهرت علمی مرحوم مشکوه در کتابشناسی است. وی در سال 1329 خورشیدی، 1080 جلد از کتاب­های خطی نفیس خود را به دانشگاه تهران اهدا کرده است. آثار مشکوه دو گونه است: 1- آثاری که زیر نظر او تألیف و چاپ شده، مانند فهرست کتابخانه­ي اهدایی او در هفت مجلد و نه مجلد کتاب که از سهم امام (ع) چاپ کرده و فهرست آنها در شرح کتاب الناسخ و المنسوخ مذکور است. 2- آنچه بی دخالت کسی از اندیشه­ي خود او تراوش کرده که نه عشر آن از میان رفته و علاوه بر کتاب­هایی که نسخه­های آن­ها را تصحیح کرده و نسخ تصحیح شده­ي او موجود است

مهم­ترین آثار چاپی استاد مشکوه عبارتنداز:

- کلمه التوحید؛- کلید بهشت، تألیف قاضی سعید قمی به تصحیح و تعلیق و مقدمه­ي مرحوم مشکوه؛- شرح بیع که مکرر چاپ شده است؛- الصحیفه الکامله السجادیه با مقدمه­ای به قلم ایشان؛- رساله­ي رگشناسی ابن سینا با مقدمه و تصحیح و تعلیق ایشان؛- دانشنامه­ي علایی (تصحیح)؛- تلخیص البیان فی المجازات القران، تألیف شریف رضی با مقدمه و تصحیح و تعلیق و هشت فهرست به قلم ایشان؛- دره التاج، تألیف قطب الدین شیرازی با مقدمه مبسوط و تصحیح و تعلیقات به قلم ایشان؛- المحجه البیضاء، تألیف محقق فیض کاشانی در چهار مجلد بزرگ، هر جلدی دارای مقدمه­ي مفصل با تصحیح و تعلیق ایشان؛- پاسخ به سؤال راجع به کتاب المناجاه الالهیات؛- مقاله­ي ما بعدالطبیعه ارسطاطالیس حکیم، ترجمه­ي اسحق بن حنین و ترجمه­ي اسطاث با تفسیر یحیی بن عدی و تفسیر ابن رشد با تصحیح و تحقیق و مقدمه­ي فلسفی بسیار مفصل و ترجمه­ي فارسی ایشان؛

- مجموعه­ي اشعار ایشان و غيره

18

بيرجند

پروفسور كاميابي مسك

دکتر احمد كامیابی در پنجم اردیبهشت 1322 در بیرجند متولد شد. او تحصیلاتش را در دبستان داریوش درخش و حکیم نزاری بیرجند و دبیرستان­های پرویز و شوکتی و بالاخره دانشسراهای مقدماتی بیرجند و مشهد به پایان رساند و به عنوان آموزگار در ایستگاه راه آهن بکران در وسط کویر مشغول به کار شد. سپس در دبستان­ها و دبیرستان­های شاهرود و مشهد به تدریس پرداخت. او از دوازده سالگی در درخش و مسک به شبیه و تعزیه گردانی می­پرداخت و خود نیز نقش­های کوچکی را به عهده می­گرفت. به نظر می­رسد که نمایش و تئاتر در سرنوشت او رقم خورده بود. اولین نمایش نامه­اش در سال 1341هـ..ش در شاهرود به روی صحنه آمد و در همان زمان نمایشگاهی از نقاشی­هایش را نیز ترتیب داد.

کامیابی پس از بازگشت به ایران مدتی در آموزش و پرورش به کار اشتغال داشت و پس از آن به دانشکده­ي هنرهای دراماتیک منتقل شد. دکتر کامیابی تحصیلات دانشگاهیش را در دانشگاه­های مشهد و تهران به پایان رساند. وی پس از اخذ مدرک فوق لیسانس زبان فرانسه در سال 1351هـ .ش عازم فرانسه شد. فوق لیسانس دیگری در ادبیات نمایش و سپس در سال 1356هـ .ش دکترای سیکل سوم را از دانشگاه مونپولیه دریافت کرد. کامیابی پس از بازگشت به ایران مدتی در آموزش و پرورش به کار اشتغال داشت و پس از آن به دانشکده­ي هنرهای دراماتیک منتقل شد.

آثار و تألیفات

احمد کامیابی به دو زبان فرانسه و فارسی آثاری در زمینه­ي نمایش و نیز ادبیات به چاپ رسانده است که به برخی از آن­ها اشاره خواهیم کرد.

- شاه می­میرد، اثر یونسکو، ترجمه­ی احمد کامیابی مسک؛ - سیاه زنگی­ها، ژان ژنه، ترجمه­ی احمد کامیابی مسک؛- معمار و پادشاه آشور(فرنادو و آرابال)، ترجمه­ی احمد کامیابی مسک؛

- من آفتاب را می­سرایم (پل الوار)، ترجمه­ی احمد کامیابی مسک؛- آخرین دیدار با ساموئل بکت، نویسنده: احمد کامیابی مسک:

- یونسکو و تئاتر او، در این کتاب مقدمه­ای از یونسکو به همراه یک مصاحبه با وی چاپ شده است.

فهرست مطالب این کتاب عبارتند از:

- مقدمه؛- اوژن یونسکو: شازده کوچولو؛- تئاتر يونسكو از ديدگاه منتقدين؛- تئاتر یونسکو از دیدگاه خودش؛- تئاتر یونسکو یا تئاتر همگان (مردمی بودن تئاتر یونسکو)؛ و غيره

19

روستاي خراشاد  شهرستان بيرجند

دكتر محمد اسماعيل رضواني (پدر علم تاريخ معاصر)

محمد اسماعیل رضوانی از مفاخر تاریخ نگاری عصر حاضر و از پژوهشگران بلند آوازه و نامبردار ایران است. وی به سال 1300 هـ .ش در روستای خراشاد در خانواده­ای روحانی چشم به جهان گشود. تحصیلاتش را در شش سالگی با رفتن به مکتبخانه­ی زادگاهش آغاز کرد. وی در هشت سالگی به مدرسه­ی طلاب بیرجند رفت. اما پس از اندک زمانی آنجا را ترک گفت و به تحصیل در مدارس رسمی پرداخت. بعد از گرفتن دیپلم (1322 خورشیدی) و استخدام در وزارت فرهنگ، به سمت مدیر دبیرستان دقیقی خراشاد منصوب گردید. پس از گذشت سه سال به بیرجند مراجعت کرد و در دبیرستان شوکتی مشغول خدمت شد. این زمان نیز بیش از سه سال طول نکشید؛ او برای ادامه­ي تحصیل راهی تهران شد و دوره­های لیسانس و فوق لیسانس و دکتری را طی کرد (نقوی، 1372: 258-259). سرانجام دکتر رضوانی در دانشکده­ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران به تدریس در رشته­ی تاریخ اشتغال ورزید و به درجه­ی استادی نایل آمد (بهنیا،1381: 605).

خدمات و آثار فرهنگی

از یادگارهای ارزنده­ی دکتر رضوانی، کتابخانه و مجموعه­ی غنی روزنامه و مجلات قدیمی اوست.

گوشه­ای از حیات علمی و فرهنگی او بود. برای تکمیل این بحث، گزیده­ای از آثار قلمی او را در ذیل معرفی می­کنیم:

- رساله­ي دکتری تحت عنوان: «علل انقلاب مشروطیت در ایران»؛ - « انقلاب مشروطیت در ایران» - «زمینی که بر روی آن زندگی می­کنیم» - «تعلیقات نامه­ي تنسر به همراهی استاد مجتبی مینوی» - «سفرنامه­ي ظهیرالدولههمراه مظفرالدین شاه به فرنگستان» - «تاریخ منتظم ناصری»3 جلد (تصحیح)؛ دکتر رضوانی علاقه مفرطی به خرید و جمع آوری کتب خطی و نشریات دوره­ی قاجاریه داشت که آن­ها را به سختی در طول زمان جمع آوری کرده بود. کتابخانه­ی اختصاصی تاریخ و جغرافیا او مرجع بسیار گرانبها و ارزشمندی برای تمام پژوهشگران از استاد گرفته تا دانشجو بود

و غيره

20

بيرجند

دكتر اسدالله آزاد (پدرعلم كتابداري)

مرحوم دكتر اسدالله آزاد در ۱۳ مهرماه ۱۳۲۶ هجری شمسی در خانواده ای فرهنگی در بیرجند مرکز استان خراسان جنوبی متولد شد. خانواده او از دوران کودکی از بیرجند به زاهدان نقل مکان کردند. او مقطع دبيرستان را در رشته رياضي سال ۱۳۴۴در شهر زاهدان به پايان رساند و در سال ۱۳۴۹ در مقطع کارشناسی رشته زبان و ادبيات انگليسي از دانشگاه فردوسي مشهد فارغ‌التحصيل شد. آزاد پس از گذراندن خدمت نظام وظیفه در شهر خودش بیرجند در خردادماه ۱۳۵۰به سمت كارشناس علوم اجتماعي در وزارت فرهنگ و آموزش عالی وقت به استخدام درآمد و هم زمان با پذيرش در دوره فوق ليسانس كتابداری دانشگاه تهران ادامه تحصيل داد. وی در سال ۱۳۵۳ اين دوره را به پايان رساند و در دانشگاه آزاد ايران به كار گماشته شد. از آن جا كه در دوره فوق ليسانس كتابداري رتبه اول را حائز شده بود، پژوهانه (بورس) تحصيلي به دست آورد و در دانشگاه پيتسبورگ (يكي از معتبرترين دانشگاه های ايالات متحده در رشته كتابداري) در دوره دكتري پذيرفته شد. دوره تحصيل دكتري دو سال و نيم به طول انجاميد و به گفته رئيس وقت دانشكده، آزاد از نادر دانشجوياني بود كه اين دوره را در اين مدت كوتاه به پايان رساند. وی با آن كه در همان جا به وي پيشنهاد كار و استخدام داده شده بود در خرداد ۱۳۵۷ با اتمام تحصیلاتش و اخذ دانش نامه دکتری به وطن بازگشت و بنا به حكم صادره از سوي وزير فرهنگ و آموزش عالي آن دوران، به سرپرستي مدرسه عالي ايران زمين منصوب و در سال ۱۳۵۸ به مشهد منتقل شد. آن مرحوم از سال ۱۳۷۲تا ۱۳۷۵ مديريت گروه كتابداري دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد را به عهده داشت و در سال ۱۳۸۸ به افتخار بازنشستگي نايل گرديد. وی که به زبان هاي فارسي، انگليسي و فرانسه، آلمانی و عبری مسلط بود تا زمان فوت با گروه كتابداري و اطلاع رساني همكاري می کرد. سرانجام دکتر اسدالله آزاد در واپسين روز سال ۱۳۸۸ دعوت حق را لبيك گفت و به سرای باقی شتافت. از آن مرحوم آثار متعددي به صورت تأليف و ترجمه به یادگار مانده است، از جمله فعاليت هاي وی ۱۴ كتاب منتشر شده، ۸ كتاب ويراسته شده، ۴۹ مقاله منتشر شده و ۲۱ مقاله منتشر نشده است. از فعاليت هاي علمي دکتر آزاد مي‌توان به كارشناس كتابداري كتابخانه مركزي دانشگاه آزاد ايران (سابق)، رئيس كتابخانه مركزي دانشگاه آزاد ايران (سابق)، مدرس كتابداري دانشگاه هاي تهران، مدرس دانشگاه فردوسي مشهد، مشاور و مترجم بنياد پژوهش هاي اسلامي آستان قدس رضوي، استاديار دانشگاه فردوسي مشهد، مدير گروه كتابداري دانشگاه فردوسي مشهد و دانشيار دانشگاه فردوسي مشهد اشاره نمود. برخی از آثار دکتر اسدالله آزاد به این شرح است:

کتاب ها:1- سیمسوا، س. ،مک کی ،م. شناخت و کاربرد روش تطبیقی در علوم کتابداری. ترجمه اسدالله آزاد. 2- کرایست،جان م. مبانی فلسفه کتابداری آموزشی. ترجمه اسدالله آزاد. 3- لنکستر، ف. ویلفرید. کتابخانه ها و کتابداران در عصر الکترونیک. ترجمه اسدالله آزاد. 4 - رایس ،کلار ا کولیور . زنان ایرانی و راه و رسم زندگی آنان. ترجمه اسدالله آزاد. 5- هوث،ادوارد ج. شیوه نگارش و نشر مقالات علوم پزشکی. ترجمه اسدالله آزاد.  و غيره

مقالات فارسی:۱- کمپل، ه.سی. «رسانه های چندگانه در خدمت مردم» ترجمه اسدالله آزاد۲- مک نیل، جانت. «هنگامی که جادو باید پایان پذیرد» ترجمه اسدالله آزاد. ۳- لدو، ژاک. «بررسی ایجاد مراکز ملی فهرست نویسی برای فیلم ها و برنامه های تلویزیونی » ترجمه اسدالله آزاد. ۴- شرا، جس. «کتابخانه و جامعه» ترجمه نورالله مرادی و اسدالله آزاد.  و غيره

21

بيرجند

دكتر علي اكبر بهرمان

علی اکبر بهرمان در سال 1311 در شهر بيرجند متولد شد، تحصيلات ابتدايى و متوسطه را در بيرجند و دوره دكترى دندانپزشكى را درسال 1340 با اخذ رتبه اول در دانشگاه تهران گذرانيد. وى پس از اخذ درجه دكترى عازم آمريكا شد و به ترتيب در سال هاى 66 ، 64 و 67 به اخذ تخصص در دندانپزشكى اطفال و ارتودنسى (رديف كردن دندان‏ها) و MS از دانشگاه‏هاى معتبر آمريكا نائل گرديد. وى پس از اخذ درجات مذكور به كشور بازگشت و تاکنون منشاء خدمات آموزشى، پژوهشى، اجتماعى و مديريتى در ابعاد وسيعى بوده است. دكتر بهرمان رامى‏توان پدر ارتودنسى ايران ناميد زيرا ايشان نه تنها اولين متخصص ارتودنسى مى‏باشد بلكه موجبات گشايش دوره‏ هاى تخصصى ارتودنسى را در دانشگاه شهيد بهشتى و ساير دانشگاه هاى ايران فراهم كرده است.  بهرمان چندين مقاله به زبان فارسى و انگليسى در مجلات داخلى و خارجى به چاپ رسانده كه موجب افتخار هر ايرانى است. از نظر مديريتى چندين سال به سمت رئيس دانشكده دندانپزشكى، معاونت دانشكده و مديريت گروه تخصصى ارتودنسى در دانشگاه شهيد بهشتى خدمت نموده و در مدت مديريت خود در توسعه دانشكده مجدّانه كوشيده است. ضمناً در بيش از 13 كميته، شورا، و جوامع صنفى عضويت و يا رياست دارد.

شرح حال و خدمات دندان پزشکی دکتر بهرمان در ایران:

1. فارغ التحصیل دانشگاه تهران خرداد ماه 1340 با احراز رتبه اول و اخذ مدال درجه اول علمی و بورس تحصیلی برای دوره های تخصصی از وزارت فرهنگ. 2.  چهار سال و نیم تحصیلات تخصصی و فوق تخصصی در ارتودنسی و دندان پزشکی عمومی و کودکان و اخذ درجه علمی MSc از دانشگاه روچستر نیویورک در مرکز دندان پزشکی ایستمن. دکتر بهرمان اولین دندان پزشکی در ایران است  که موفق به گذرا ندن دوره کامل ارتودنسی همرا ه  با اخذ درجه MSc شده است. 3.  خدمات دانشگاهی دکتر بهرمان از شهریور 1346 با استاد یاری در دانشگاه ملی سابق (دانشگاه شهید بهشتی) آغاز شده است. مسؤولیت ها و خدمات دکتر بهرمان در دانشگاه مذکور را به 3 دوره میشود تقسیم کرد که در طی 35 سال خدمت انجام داده است.

خدمات و مسؤولیت های دوره اول:

- معاونت آموزشی و مسؤولیت دروس دانشکده، - تأسیس و مدیریت بخش ارتودنسی، تأسیس و مدیریت بخش دندان پزشکی کودکان، تدریس در آموزشگاه های بهداشت کار دهان و تربیت تکنسین و غيره

تحقیقات و مقالات:

1. یازده پروژه تحقیقاتی که قسمتی در مجلات ایران و بین المللی به چاپ رسیده است. یکی از این پروژه ها در مورد بررسی رشد و نمو  استخوان های جمجمه است که درمیمون با روشی خاص به عنوان اولین بار در دنیا انجام شده است.  2.  یازده مقاله فارسی و انگلیسی که در مجلات معتبر ایران و بین الملل به چاپ رسیده است.

عضویت در مجامع بین المللی دندان پزشکی:

عضو کالج بین المللی دندان پزشکان  ،  عضو آکادمی ارتودنسی امریکا،  عضو فدراسیون و بین المللی ارتودنسی و غيره

22

خراشاد بيرجند

مرتضي حسن پور فرد خراشادي (پدر پرستاري)

مرتضي حسن پور فرد خراشاد،‌اولين پرستار مرد ايراني و از پژوهشگران برجسته اين رشته مي باشد. وي در سال 1321 در روستاي خراشاد از توابع بخش مركزي شهرستان بيرجند به دنيا آمد. پس از اتمام تحصيلات مقدماتي در زادگاه خود، جهت تكميل تحصيلات عازم آمريكا شد. سپس با اخذ مدرك كارشناسي ارشد پرستاري از دانشگاه كاليفرنيا جنوبي ، در سال 1346 به ايران بازگشت و به عنوان عضو هيأت علمي در دانشگاه علوم پزشكي مشهد به تدريس پرداخت. حسن پور به عنوان اولين پرستار مرد، با تحصيلات آكادميك در ايران، تا سال 1348 در سپاه بهداشت بندرعباس مشغول به خدمت بود و سپس در دانشگاه علوم پزشكي مشهد، به تدريس پرداخت.

وي علاوه بر رياست دانشكده پرستاري و آموزشكده پيراپزشكي دانشگاه علوم پزشكي مشهد، دوره هاي كارشناسي پرستاري را در دانشگاههاي شهرهاي بيرجند سبزوار، گناباد و رشته هاي كارداني راديوتراپي، راديولوژي و تكنسين اتاق عمل و كارشناسي علوم آزمايشگاهي را در دانشگاه علوم پزشكي مشهد، راه اندازي نمود. حسن پور علاوه بر اينكه داراي تأليفاتي در زمينه پرستاري مي باشد از سال 1380، كلاسهايي را در جهت سلامت فردي و اجتماعي براي دانش آموزان مناطق محروم شهري و روستايي برگزار مي كند. وي پس از بازنشستگي در سال1384 هم اكنون به تدريس و پژوهش در زمينه پرستاري ادامه مي دهد. سازمان نظام پرستاري ايران، در سال 1386 از وي به عنوان اولين پرستار مرد ايران تقدير به عمل آورد.